दैनिक वृत्तवेग न्यूज नेटवर्क:-
महाराष्ट्र दिन , ज्याला सामान्यतः महाराष्ट्र दिन म्हणून ओळखले जाते , हा भारतातील महाराष्ट्र राज्यातील एक राज्य सुट्टी आहे.१ मे १९६० रोजी मुंबई राज्याच्या विभाजनातून भारतात महाराष्ट्र राज्याची स्थापना झाल्याच्या स्मरणार्थ साजरा केला जातो.महाराष्ट्र दिन हा सामान्यतः परेड आणि राजकीय भाषणे आणि समारंभांशी संबंधित आहे, त्याव्यतिरिक्त महाराष्ट्राचा इतिहास आणि परंपरा साजरे करणाऱ्या इतर विविध सार्वजनिक आणि खाजगी कार्यक्रमांशी देखील संबंधित आहे. हा मराठी भाषिक महाराष्ट्र राज्याच्या निर्मितीच्या स्मरणार्थ साजरा केला जातो.
पार्श्वभूमी १९५६ च्या राज्य पुनर्रचना कायद्याने भारतातील राज्यांच्या सीमा भाषेच्या आधारावर निश्चित केल्या. तथापि, या कायद्याच्या परिणामी स्थापन झालेले मुंबई राज्य वेगवेगळ्या भाषा बोलल्या जाणाऱ्या क्षेत्रांपासून बनलेले होते; मराठी , गुजराती , कच्छी आणि कोकणी . मुंबई राज्याचे दोन राज्यांमध्ये विभाजन करण्याच्या चळवळीत संयुक्त महाराष्ट्र समिती आघाडीवर होती; एक राज्य जिथे लोक प्रामुख्याने गुजराती आणि कच्छी बोलतात आणि दुसरे राज्य जिथे लोक प्रामुख्याने मराठी आणि कोकणी बोलतात. २५ एप्रिल १९६० रोजी भारतीय संसदेने लागू केलेल्या मुंबई पुनर्रचना कायदा, १९६० नुसार या चळवळीतून महाराष्ट्र आणि गुजरात राज्यांची निर्मिती झाली . हा कायदा १ मे १९६० रोजी लागू झाला, म्हणूनच वार्षिक उत्सवाचे कारण पुढे केले जाते.
दरवर्षी महाराष्ट्र सरकार १ मे रोजी महाराष्ट्र दिन म्हणून साजरा करण्यासाठी सार्वजनिक सुट्टी जाहीर करून अधिसूचना जारी करते. ही सुट्टी राज्य आणि केंद्र सरकारच्या अखत्यारीतील सर्व शाळा, कार्यालये आणि कंपन्यांना लागू होते आणि विविध कार्यक्रम आयोजित करून हा दिवस साजरा करतात.
तुकाराम भाऊराव साठे (१ ऑगस्ट, १९२०- १८ जुलै, १९६९) हे अण्णा भाऊ साठे म्हणून ओळखले जाणारे एक मराठी समाजसुधारक, लोककवी आणि लेखक होते. साठे हे मांग (अस्पृश्य) समाजामध्ये जन्मलेले होते. त्यांचे लेखन सामाजिक आणि राजकीयदृष्ट्या कृतिशीलतेवर आधारलेले होते. साठे हे मार्क्सवादी-आंबेडकरवादी प्रवृत्तीचे होते, सुरुवातीला त्यांच्यावर साम्यवादी विचारसरणीचा प्रभाव होता. दलित साहित्याचे संस्थापक म्हणून त्यांना श्रेय दिले जाते. संयुक्त महाराष्ट्र चळवळीत देखील त्यांनी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली होती.
अण्णा भाऊ साठे यांचे साहित्य हे परिवर्तनाला दिशा व चालना देणारे ठरले आहे. महाराष्ट्राच्या एकूणच जडणघडणीत आणि परिवर्तनात या साहित्याचे योगदान हे महत्त्वपूर्ण मानले जाते. आजही मोठ्या संख्येने विद्यार्थी व अभ्यासक हे त्यांच्या या साहित्याचा संशोधनात्मक अभ्यास करताना दिसतात. संयुक्त महाराष्ट्र चळवळ लोकमानसात रुजविण्याचे काम शाहीर अण्णा भाऊ साठे, शाहीर अमर शेख आणि शाहीर द.न. गव्हाणकर यांनी केले. मुंबई, मराठवाडा, विदर्भ, कोकण, पश्चिम महाराष्ट्र तसेच सीमाभागातील अनेक ठिकाणी शाहिरांनी आपल्या लालबावटा कलापथकाचे कार्यक्रम सादर केले.
१ मे रोजी महाराष्ट्र दिन साजरा केला जातो. या दिवशी महाराष्ट्राचे राज्य म्हणून स्थापना झाली, तसेच या दिवशी बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या जयंतीचेही आयोजन केले जाते. बाबासाहेब आंबेडकर हे एक महान समाजसुधारक, न्यायशास्त्रज्ञ, अर्थशास्त्रज्ञ, राजकारणी आणि भारतीय संविधानाचे शिल्पकार होते.
