घरच्या घरी फुलली बाग
नयना बडकस आणि शकुंतला मोरे यांचे अनोखे बागेवर प्रेम
दैनिक वृत्तवेग न्यूज नेटवर्क:-
फुलांची.. औषधी वनस्पतींची.. फळांची.. बाग फुलवायला शेत जमीनच पाहिजे अस काही नाही.घरच्या टेरेसवरही बगीचा फुलवता येतो, उपयोगी औषधी वनस्पती बहरतात. तर फळांचा आस्वादही घेता येतो. हे कृतीतून सिद्ध करीत कोल्हापूर येथील नयना बडकस व शंकुतला मोरे मैत्रिणींनी नावीन्यपूर्ण प्रयोग यशस्वी केला आहे. सुमारे ६० प्रकारच्या कुंड्यातून रंगबिरंगी हिरव्या गार झाडांची ही रेलचेलची मांडणी बगीच्याची आकर्षकता वाढवीत आहे. मुळातच त्यांना याची आवड असल्याने प्रचंड मेहनतीने अगदी झाडांचे महत्व त्यांची निवड ते लागवड, संगोपन, सेंद्रिय खतांची निर्मिती उत्पादन यावर त्यांनी अभ्यासातून नियोजन करून काम केले आहे. त्यांच्या या बगीच्या फुलविण्याच्या कार्याचा घेतलेली माहिती अशी….
योग्य जागा निवडाझाडांना प्रकाशाची गरज असते. खिडकीजवळील जागा, बाल्कनी किंवा जिथे नैसर्गिक सूर्यप्रकाश येतो अशा ठिकाणी झाडं ठेवा.
झाडांची योग्य निवड:
हवा शुद्ध करणारी झाडं: मनी प्लँट, अरेका पाम, सापाचा झाड, स्पायडर प्लँट.
सुगंध देणारी झाडं: तुळस, जाई, जुई.भाजीपाला/हर्ब्स: कोथिंबीर, पुदीना, तुळस, मेथी, पालक (किचन गार्डनसाठी उपयुक्त). माती आणि खत:
•कुंड्यांसाठी हलकी, सच्छिद्र माती वापरा.
•सेंद्रिय खत वापरल्यास झाडं निरोगी राहतात. पाणी देणे:
दररोज झाडांना पाणी देण्याची गरज नसते. माती कोरडी झाली कीच पाणी द्या.
कुंड्या आणि ड्रेनेज:
पाण्याचा निचरा होईल अशी छिद्र असलेली कुंडी निवडा.
झाडांची निगा राखणे : वाळलेली पाने, फुले वेळोवेळी काढा. कीड आणि रोग यांची नियमित तपासणी करा. वेळोवेळी छाटणी करा.
डेकोरेशनसाठी कल्पकता: हँगिंग बास्केट, वॉल माउंटेड कुंड्या, स्टॅंड वापरून झाडं आकर्षकरित्या लावता येतात.
घरातील बागकामाचे फायदे:-हवा शुद्धीकरण, मानसिक शांतता, ऑक्सिजनचा पुरवठा, शौक आणि क्रिएटिव्हिटी, भाजीपाला आणि औषधी झाड मिळतात.
घरात सहज वाढणारी झाड :- तुळस,मनी प्लँट, स्नेक प्लँट, स्पायडर प्लँट, पुदीना (Mint), ओवा, जाई / जुई
कल्पक कल्पना:
पुनर्वापर करा: जुन्या बाटल्या, डबे, बूट यांचा कुंडीसाठी उपयोग करा.
व्हर्टिकल गार्डन: भिंतीवर शेल्फ किंवा हँगिंग पॉट्स लावून जागा वाचवा.
टेरेस किंवा बाल्कनी गार्डन: जर जागा असेल तर भाजीपाला व फुलझाडं उगवू शकता.
हायड्रोपोनिक्स: मातीशिवाय पाण्यात झाडं उगमवण्याची आधुनिक पद्धत.
सेंद्रिय कीटकनाशके:
हळद पावडर + पाणी: पाने व मुळांवरील बुरशी थांबवते.
लसूण-हळद स्प्रे: कीड नष्ट करण्यासाठी उपयोगी.
नीम तेल स्प्रे: नैसर्गिक कीटकनाशक, फळे-भाजीसाठी सुरक्षित
झाडांची वाढ सुधारण्यासाठी सूर्यप्रकाश आणि सावलीचं संतुलन:
सर्व झाडांना एकसारखा प्रकाश नको असतो. काही झाडं प्रत्यक्ष सूर्यप्रकाशात चांगली वाढतात.झाडांची छाटणी:
वाळलेली, रोगट, किंवा अति वाढलेली फांदी वेळोवेळी कापा. फुलझाडांची छाटणी केल्यास अधिक फुले येतात.
भाजीपाला झाडांवर फळं लावण्यासाठी योग्य वेळेस छाटणी महत्त्वाची असते.
रिपॉटिंग:-
झाडं मोठी झाली की त्यांना नवीन, मोठ्या कुंडीत बसवा. दर 12–18 महिन्यांनी झाडाची मुळे तपासा.
सेंद्रिय खतांचे प्रकार आणि उपयोग* :खताचा प्रकार फायदे / वापर कसा करावाकिचन कंपोस्ट घरातील भाज्या, फळांचे टाकाऊ भाग वापरून बनवा. मातीमध्ये मिसळा. गांडूळ खत पोषणद्रव्यांनी भरलेले, सर्व प्रकारच्या झाडांना योग्य.केळीच्या सालींचं खत
पोटॅशियम आणि फॉस्फरससाठी उत्तम. साली मिक्सरमध्ये पाणी घालून पेस्ट तयार करा. भाताचा तांदूळ पाण्याने धुतलेलं पाणी फवारणीसाठी वापरा. झाडांच्या पानांना चमक येते.
घरात उगवता येतील अशी झाडं
:कोथिंबीर, मेथी, पुदीना, टोमॅटो बी टाकून, योग्य खत आणि प्रकाश दिल्यास घरातही उगवतो. आलं/हळद थोड्या मोठ्या कुंडीत, थेट मुळे रोवून लावा. *बागकाम आणि मानसिक आरोग्य
बागकाम केल्याने स्ट्रेस कमी होतो. एकाग्रता वाढते. मुलांसाठी शिकण्याचं माध्यम – ते झाडांची काळजी घेताना जबाबदारी शिकतात.आणि फुलली बाग…
नयना बडकस यांना आधीपासून बागकामाची आवड आहे. स्वतःच्या २५० चौरस फुट जागेत त्यांनी जवळपास ५५ ते ६० कुंड्या झाडाच्या लावलेल्या आहेत. यात फुलांची झाडे, फळे, औषधी वनस्पती आहेत. यात गोकर्ण, तुलस, मोगरा, गुलाब, क्षमी, चाफा अशी झाडे आहेत. यासाठी त्यांनी स्वतः घरी खते तयार करून आठवड्यात दोनदा त्याला खते, औषध याची काय आवश्यकता आहे याची खबरदारी घेतात. झाडांना कीड पडू नये याची काळजी घेतात. दहा वर्षापेक्षा अधिक काल टिकलेली झाडे त्याच्याकडे उपलब्ध आहेत.
नयना विनायक बडकस, कोल्हापूरसेंद्रिय पदार्थ कुजवून बनवलेलं खत उपयुक्त कम्पोस्ट खत म्हणजे सेंद्रिय पदार्थ कुजवून बनवलेलं खत. हे नैसर्गिक खत जमिनीची सुपीकता वाढवण्यासाठी आणि पिकांची वाढ चांगली होण्यासाठी खूप उपयुक्त आहे. कम्पोस्टमुळे जमिनीला आवश्यक पोषक तत्वे मिळतात. वालुकामय जमिनीत पाणी जास्त काळ टिकून राहते आणि चिकणमातीसारख्या घट्ट जमिनीत पाण्याचा निचरा चांगला होतो. कम्पोस्टमध्ये असलेले उपयुक्त सूक्ष्मजंतू जमिनीतील पोषक घटक पिकांना सहज उपलब्ध करून देतात. घरगुती आणि शेतातील सेंद्रिय कचरा
(उदा. पालेभाज्या, फळांचे अवशेष, पालापाचोळा) वापरून कम्पोस्ट बनवता येते, ज्यामुळे कचरा कमी होतो. असाच क्पोस्त खत तयार करून बागकाम केलेल्या शकुंतला अशोक मोरे याच्याकडून जाणून घेतलेली क्पोस्त खताची माहिती घरामध्ये क्पोस्त खत तयार करताना एक प्लास्टिक डबा घ्यावा.. त्याला खाली-वर दोन्ही बाजूला हवा डब्यातून आता जाईल अशी होल पडवीत. यामध्ये भाज्याची देठे, फळाची साल, घरामध्ये तयार होणारा घनकचरा यात टाकून त्या डब्याखाली एक प्लेट ठेवून तयार करून ठेवावा. या डब्यातून येणारे हिरवे पाणी झाडांना पोषक असून त्याचाही वापर करावा. हे खर निर्माण होण्यास सहा महिने लागतात. अतिशय याचा चांगला उपयोग आपल्या बागेसाठी होतो.
शकुंतला अशोक मोरे, कोल्हापूर
